Sırbistan

Sırbistan Balkanlar coğrafyasının tam ortasında Arnavutluk ve Yunanistan hariç tüm Balkan ülkeleriyle sınırı olan bir ülkedir. Balkanların genelinde olduğu gibi yüksek dağlar ve vadiler arasından akan irili ufaklı nehirler ile çevrili, orman oranı dünya ortalamasının üstünde olmasa da yeşil bir ülkedir. Drina, Sava ve tüm Avrupa’yı dolaşan Tuna ülkenin en önemli nehirleridir.

Sırp ekonomisi tarıma dayalıdır. Toplam ihracatın beşte biri tarım ürünüdür. Bunun içinde üzüm ve üzüm mamullerinin yeri büyüktür. Diğer önemli üretim dalları madencilik ve hidroelektriktir. Yoğun nehir ve su kaynağı Sırbistan’ı Avrupa’nın en büyük elektrik ihracatçısı ülke yapmıştır. Bunun yanında son yıllardaki cazip yatırım fırsatları Avrupa’nın ve dünyanın büyük şirketlerini Sırbistan’da yatırım yapmaya yönlendirmiştir.

Belgrad

Tuna ve Sava nehirlerinin birleştiği noktaya kurulan şehir, görkemli binalarda ve kalede kullanılan beyaz kum taşından esinlenilip beyaz şehir anlamında Bel Grade olarak isimlendirilmiştir. Balkanlar’ın İstanbul ve Atina’dan sonra nüfüs olarak en büyük şehridir. 1.7 milyon nüfusu ile ülkenin toplam nüfusunun yüzde 22’sini barındırır. İlk kuruluşu MÖ 6.yy’a kadar dayanan şehir nerdeyse İstanbul kadar eskidir. Doğu ve Batı Roma’nın olduğu kadar Osmanlı ve Hasburg (Avusturya-Macaristan) imparatorluklarının sınır ve kesişme noktası olan şehir tarhite 115 savaş görmüş ve 44 kez el değiştirmiştir.

Denizden 117 mt. yüksekliği olan şehir her mevsim düzenli yağış alır. Sıcaklık Ocak ayında ortalama 1.4 derece ile en düşük, temmuz ayında 23 derece ile en yüksek şekilde kayıt edilmiştir. Belgrad oldukça eski tarihi, Avrupa sanatının ince örnekleri olan mimari yapıları, parkları ve meydanları, müzik ve sanat festivalleri ve renkli olduğu söylenen gece hayatı ile içinde yaşayanların mutlu olduğunu gösteren ve mutluluk veren canlı bir şehirdir.

Belgrad Gezilecek Yerler

Kalemegdan (Kale Meydanı)

Şehrin en yüksek yerinde, Sava ve Tuna nehirlerinin birleşme noktasında bir gözetleme ve savunma yapısı olarak yapılan kale zaman içerisinde genişleyip şehir içinde bir şehre dönüşmüştür. Günümüzde, tenis kortları, hayvanat bahçesi, çocuk parkı, askeri müze, park ve seyir terası bölümleri ile hem yerli halk hem de turistler için şehrin en vazgeçilmez noktasıdır.

53 hektarlık alana ilk taşın MÖ 85 yılında Romalılar tarafından konulduğu sanılır. Roma’nın askeri lejyonunun olduğu bölge Gotlar ve Hunlar tarafından istila edilir. Aya Sofya’yı da yaptıran Bizans İmparatoru Justinianus zamanında, 553 yılında esaslı bir kale yapısı oluşturulur. 7.yy’dan itibaren bölgeye yerleşen Slav kabileleri kale duvarlarının beyaz taşlarından dolayı şehre Beyaz Şehir anlamındaki Beog Grad ismini verirler. Kale, asıl yapısına 2 Ağustos 1521’de Kanuni Sultan Süleyman’ın 250 bin askerlik ordusu ile şehri almasından sonra kavuşur. 300 yıldan fazla süren Türk hakimiyetinde kale bölgesinde bugün de görülen pek çok yapı inşa edilir. Kale’nin; iki nehrin (Sava ve Tuna) birleşme noktasına bakan Zafer Anıtı, 2 kilise, saat kulesi ve birkaç başka yapı dışında tamamı Osmanlı yapısıdır ya da Osmanlı döneminde restore edilmiştir.

Anahtar Teslim Anıtı

Kaleye biraz sonra bahsedeceğimiz Knez Mihailova caddesinden girildiğinde ilk karşınıza çıkacak olan sağ taraftaki küçük ama anlamlı eserdir. 2.5 metreye 1.5 metre boyutlarında beyaz mermere oyulmuş anıt Sırpların pek önem verdiği bağımsızlıkları için oldukça önemli bir anı, şehrin anahtarının Türkler’den Sırplar’a verilmesini temsil eder. 19 Haziran 1867’de, daha sonra 1876 Berlin Anlaşması ile resmiyet kazanacak şekilde Osmanlı Devleti Sırbistan’ın bağımsızlığını tanır ve ülkeden çekilir. Anıtta gösterildiği gibi bir sahne yaşandı mı bilinmez ama Türkler’in çekilmesinin 100. yılında 1967’de dikilen anıtta zamanın padişahı Sultan Abdülaziz’in de adı geçer.

Fransa’ya Şükran Anıtı

1.Dünya savaşı sırasında Fransa’nın Sırplara yaptoğı yardımları temsilen 1930 senesinde şimdiki yerine dikilmiş olan anıtta elinde kılıç tutun kadın Fransa’yı temsil etmektedir. Zaman zaman gerilen iki ülke ilişkileri sebebiyle siyah kumaşla kapatılıp önüne ‘Artık olmayan dostluk anıtı’ yazısı konulsa da tarihi önemiyle beraber anıt bugün de Kale Meydan’da görkemli varlığını sürdürmektedir.

İstanbul Kapısı / Kapıları

İç kalenin girişinde olan asıl kapıdır. Güçlü duvarlarla sıkı korunduğu belli olan kapının 1750 yılında yapıldığı söylense de bu bir restorasyon tarihi olabilir. Arkasındaki saat kulesi ile şehrin sembol yapılarından bir tanesidir. İstanbul kapı denmesinin nedeni, İstanbul yönünü göstermesinden ziyade İstanbul’un önemine atıftır. Zira asıl İstanbul kapısının yakınında, sol tarafta kaleyi çıkışa bağlayan daha küçük bir kapı daha vardır ki o da İstanbul kapı adındadır. Şehrin doğu tarafı olması nedeniyle İstanbul yönünde olması bu isimle anılmasını daha mantıklı hale getirir. Bugün ki Cumhuriyet Meydanı yakınlarında artık tek bir taşı dahi kalmamış bir İstanbul Kapı daha olduğu bilinir ki asıl o kapıdan çıkıca İstanbul yönüne gidilirmiş.

Silahtar Damat Ali Paşa Türbesi

1667 İznik’te doğup Enderun eğitimi sonrası 3. Ahmet tarafından vezir yapıldı ve padişahın kızıyla evlendi. Mora Yarımadası’nı Venediklilerden temizleyip tekrar sükuneti sağladığı için Mora Fatihi olarak anıldı. Padişahın silahtarı olmasının yanı sıra sadrazamlık yaptı. 1716 yılında sadrazam unvanıyla 15O bin askerlik ordusu ile Avusturya üzerine yürürken Petrovaradin’de Avusturya saldırısı ile bozulan orduyu toparlamak üzere ön saflarda savaşırken şehir düştü. Belgrad Kale Meydan içindeki sade türbesi son yıllarda TİKA tarafından restore edilmiştir. Türbede Damat Ali Paşa’nın naşının yanı sıra Tepe delenli Selim Paşa ve Çeşmeli Hasan Paşa’nın da naaşları bulunur.

Sokullu Mehmet Paşa Çeşmesi

Osmanlı’nın meşhur veziri Sokullu Mehmet Paşa’ya ait Belgrad’da günümüze ulaşabilmiş olan tek eser olan çeşme 1578 tarihlidir. İki cepheli çeşme tandık Osmanlı Türk figürlerini görmek açısından ilginçtir. Türkiye İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı (TİKA) tarafından restore edilen çeşme 11 Ekim 2017’de Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın da katıldığı bir törenle tekrar açılmıştır.

Pobednik / Belgrad Zafer Anıtı / Viktor Heykeli

Sırp ulusunun Balkan Savaşları ve özellikle 1. Dünya Savaşı’nda Avusturya ve Alman ordularına karşı başarılarını simgelemesi amacıyla Sırpların en büyük heykeltraşı Ivan Mestrovic tarafından 1928 yılında yapılmıştır. Şehrin en merkezi noktalarından biri olan Terazije Meydanı’ndaki bir çeşme yapısının parçası olması planlanan heykel çıplaklığının halkı rahatsız edeceği endişesiyle gözlerden uzak bir yere dikilmeye karar verilir. İronik bir şekilde günümüzde Belgrad şehrinin sembolü olmuştur.

14 metre boyundaki dev heykel Sırpça zafer anlamına gelen Pobednik ya da Viktor Heykeli olarak isimlendirilir. Elinde tuttuğu kartal Sırp halkının bağımsızlığını kılıç ise barışı korumayı sembolize eder.

Knez Mihailova Caddesi

Kale Meydan ile Cumhuriyet Meydanı arasındaki 1 km’lik yürüyüş ve alışveriş caddesidir. Roma döneminde de şehrin kuruluşunda ana arter olarak varlığı bilinen caddede bugün görülebilen pek çok bina Avusutya Mavaristan hakimiyeti dönende inşa edilmiştir. İsmini Sırp bağımsızlığının sembolü Prens Mihailo’dan alan cadde günümüzde Belgrad’ın en merkezi caddesi, alışveriş ve yaşam alanıdır. Geniş sayılabilecek caddeye yayılmış sokak sanatçıları, müzisyenler, caddeye bağlanan birbirinden ilginç ara sokaklar, Avrupa mimarisinin pek çok farklı stilindeki yapıları ile hem oldukça canlı hem de tarihi bir atmosfere sahiptir.

Cumhuriyet Meydanı ve Prens Mihailo Heykeli

Şehrin yürüyüş ve alışveriş caddesi Knez Mihailova ile en işlek ve görkemli binaların olduğu Terezije Caddesi’nin kesiştiği yerdeki meydandır. Burada bulunan asıl İstanbul Kapısı’nın yıkılıp Ulusal Tiyatro binasının yapılması ile kimliği oluşmaya başlayan meydan günümüzde hem finansal hem de yönetimsel olarak Belgrad şehrinin merkezidir. Ayrıca her türlü gösteri ve protestonun ilk başladığı yer burasıdır.

Meydanda atının üstünde görkemle duran ve eliyle bir yerleri gösteren kişi Sırpların Osmanlı’dan bağımsızlıklarını almasında önemli rolü olan Prens Mihailo’dur. 1867’de Türkler’den şehrin anahtarını alıp bağımsızlığı ilan etmesine istinaden eliyle İstanbul tarafını işaret ederek Türklere adeta yolu göstermektedir. İtalyan heykeltraş Enrico Pazzi tarafından yapılan heykel 1882 yılında dikilmiştir.

Skadarska Bölgesi

1830’lara kadar şehir duvarlarının izbe ve tekinsiz bir mahallesi olan bölgede Romanlar yaşardı. Zamanla yaşanan dönüşüm sonrası şehrin bohem hayatının şekillendiği, aydın, sanatçı, yazar, müzisyen gibi toplumun ileri gelenlerinin yaşadığı ve lokanta ve cafelerinde oturduğu bir yer haline gelmiştir. Bölgenin, ismi Arnavutluk’um İşkodra şehrinden gelmektedir.

Günümüzde Arnvaut kaldırımlı sokakları, rengarek boya ve çiçekli binaları, Kofana denilen geleneksel Sırp mutfak ve eğlence hayatını yansıtan lokantaları ile turistik ancak özellikle yaz aylarındaki hareketli ortamıyla görülmeye değer bir yerdir.

Bayraklı Camii

Bir zamanlar Osmanlı kenti olan ve 200’den fazla camisi olan Belgrad’daki tek camidir. 1575 yılında yapıldığı tahmin edilmektedir. Yaptıranı belli değildir. Bizim ölçülerimize göre küçük bir mahalle camisidir, kesme taştan yapılmış cami tek minarelidir.

Sırpça’da Bayralı Camii olarak isimlendirilen camii, çukur bir bölgede olması ve etrafındaki binalardan dolayı ezan sesinin duyulmaması sebebiyle müezzinin namaz vakitlerinde minareye astığı bayraktan dolayı bu isim verildiği yönünde rivayetler vardır. Caminin tarihi Sırp ve Türk, Müslüman ve Hristiyan toplumlar arasındaki ilişkinin anlaşılması açısından da önemlidir. 1389’da Türklere Balkanlar ve Sırbistan kapıları açılmasına rağmen Belgrad’ın fethi için 130 sene beklemek gerekecek ve 1521’de saltanatının ilk yıllarında Kanuni’ye nasip olacaktır. Diğer pek çok Balkan kentinden farklı olarak hızla Türk ve Müslüman nüfusun ikameti sağlanmamış ve ya sağlanamamış ancak şehrin ilk defa Osmanlı elinden çıktığı 1718 Pasarofça anlaşmasına kadar 200 civarında cami inşa edilebilmiştir. Belgrad’ın Avusturya Macaristan hakimiyetinde olduğu 22 yıl boyunca Katolik Kilisesi olarak kullanılmış 1740’da şehrin geri alınması ile tekrar camiye çevrilmiş, 1867’de Belgrad’ın Osmanlı’nın elinden çıkması ile resmi olarak Sırp hükümeti tarafından cami olarak işlek tutulmu ve 2. Abdulhamit tarafından 1893 yılında restore edilmiştir.

2.Dünya Savaşı sırasında Alman bombardımanında ağır hasar gören cami enson 2004 yılında Kosova olayları nedeniyle Müslümanlara tepki olarak yakılmış ancak günümüze kadar faaliyetine devam edebilmiştir. Az sayıdaki cemaati Türk olmayan Müslüman ülkelerden, imamı da Lübnanlı’dır (2015)

Aziz / Stevi Sava Kilisesi

Sırpça Sveti Sava olarak bilinen aziz Nemanjic hanedanının kurucusu Stefan Namenjic için en küçük çocuğu yani prens idi. Sırp edebiyatının kurucusu ve diplomat olarak da bilinir. Sırp Ortodoks kilisesinin kurucusu ve ilk başpiskoposudur. 1219 yılında İstanbul Patriği tarafından tanınmıştır. 1236 yılında Bulgaristan’da ölmüştür.

Aziz Sava’ya adanan ve Sırbistan’ın boyut olarak en büyük kilisesi olan yapı resmi olarak Sırp Ortodoksluğu’nun merkezi yapısı değildir ancak sembolik önemi vardır. Kilise bazı kaynaklara göre Aziz Sava’nın gömülü olduğu yer olan, bazı kaynaklara göre ise 1595 yılında zamanın Osmanlı Kaptanı Derya’sı Sinan Paşa’nın Aziz Sava’nın naaşını yaktığı yer olan tepeye 1894 yılında yapılmaya başlamıştır. Savaş ve yokluk nedeniyle kesintiye uğrayan inşaat halen tamamlanamamış olsa da Aziz Sava Kilise’si ziyarete ve ibadete açıktır. Mimari yapı olarak bir yüksek ana kubbe ve iki yandan destekleyen iki yarım kubbe ile klasik dönem Osmanlı camilerine (özellikle Eminönü Yeni Camii) çok benzeyen yapı Belgrad’ın simgelerinden ve şehrin gurur kaynaklarından bir tanesidir.

Novi Sad

Novi SAD Sırbistan’ın kuzeyinde, Voyvodina özerk bölgesinin başkentidir. 250 bin nüfusu ile Belgrad’dan sonra Sırbistan’ın en büyük kenti ve finansal ve endüstriyel merkezidir. Belgrad’a göre daha sakin biblo gibi şehir Novi Sad insanda hoş duygular uyandırır.

Tüm Balkan şehirleri gibi tarihinde Roma, Hun ve Slav istilası ve biraz da Bizans bulunan şehir 1700’lü yılların başında Sırp, Avusturyalı ve Macar tüccarların Petrovaradin Kalesi’nin karşısına, Tuna’nın diğer kıyısına bir ticaret şehri kurması ile bugünkü hüviyetini kazandı. 19 yy başında Sırbistan’ın düşünce, kültür ve sanat merkezi olması ile Sırbistan’ın Atina’sı ünvanını kazandı. 1848 yılında Avusturya Macaristan İmparatorluğu’nun şehri alma girişimi tam bir yıkım oldu. 1867’de Sırplar Türkleri Belgrad’dan çıkartıp bağımsızlığın tadını çıkartırken Novi Sad’ı da Avusturya Macaristan İmparatorluğu’na kaptırdılar. Şehirde görülen pek çok yapı 19. yy’ın ikinci yarısında Avust- Macar İmp. zamanında yapılmış neoklasik stilde Avrupalı binalardır.

1.Dünya Savaşı sonrası kurulan Yugoslavya Krallığı tarafından geri alınan şehir Sırp kültürü yanı sıra Macar azınlığın en yoğun yaşadığı şehir olması sebebiyle Macar kültürünü de yansıtır. Özellikle yaz mevsiminde bitmeyen festivalleri, hava karardıktan sonra şehrin meydanlarına doluşan çoğu genç insanları, küçük şehir olmanın avantajını sonuna kadar kullanırlar. Novi Sad bizim gibi özellikle İstanbul’dan gelenlerin içinde acı, boğazında düğüm bırakır.

Novi Sad Gezilecek Yerler

Svetozar Miletic Meydanı ve Heykeli

Şehrin kalbi olan meydandır. Şehrin simgesi olan kilise, belediye binası ve alışveriş caddesi bu meydanın etrafındadır. Meydana ismini veren heykel şehrin yetiştirdiği, belediye başkanlığını da yapmış avukat, diplomat ve gazeteci kişiye aittir.

Meryemin Adı Katolik Kilisesi

Avusturya hakimiyeti döneminde büyük yıkımdan sonra 1895 yılında yapılan Katolik kilisesidir. Neo Gotik stildeki bina 72 metre yüksekliğindeki kulesiyle şehrin sembollerinden birisidir. Küçük ama çok etkileyici yapı içeriden de çok ince dekorasyonlara sahiptir. Özellikle ahşap atları görülmeye değerdir.

Tuna Caddesi / Parkı / Plajı

Şehir meydanından 5 dakikalık yürüme mesafesindeki Tuna nehrine kadar uzanan cadde, şehrin en eski ve bohem caddesidir. Bakımlı yumuşak binaları, cafeleri ve atmosferiyle kışın soğuk, gri ve tenha günlerinde bile sizi etkileyecektir. Caddenin biraz ilerisinde Tuna parkı ve nehir kenarındaki plaj yaz aylarında halkın ve turistlerin akın ettiği bir yerlerdir.

Petrovaradin

Novi Sad şehrinin bir belediyesidir. Tuna nehrinin karşısında 27 kilometrekarelik küçük bir kasabadır. İsmini 1200’lü yıllarda yaşamış Macar krallarından biri olan Peter’den alır. 1526’da Osmanlılar tarafından fethedilen şehir Avusturya üzerine yürüyen Damat Ali Paşa’nın 1716’da burada şehit düşmesiyle Avusturya eline geçer. 1. Dünya Savaşı’ndan sonra Yugoslav Krallığı, 2. Dünya Savaşından sonra Sosyalist Yugoslavya ve günümüzde Novi Sad şehri ile beraber Voyvodina özerk bölgesinin içinde yer alır.

Petrovaradin Kalesi

Kale, Petrovaradin kasabasının en yüksek sırtında Tuna nehri kenarında ve Novi Sad şehrine bakar vaziyettedir. İlk kale benzeri yapının varlığı MÖ 1. yy’a tarihlenir. Avrupa’nın her tarafında izi olan Roma İmparatorluğu döneminde tam bir kale hüviyeti kazanır. Ortaçağ’da Slav ve Macar’lar arasında el değiştirir. En büyük değişikliği 1526 yılında yaklaşan Türk tehlikesine karşı yaşar ve güçlendirilir ancak Osmanli Ordusu’na iki hafta dayanabilir. Türk hakimiyetinde geçen yaklaşık 150 yılda kalede ve Petrovaradin şehrinde yerli halk kadar Müslüman da yerleşmiş idi. 1687’de Avusturyalı’lar şehri ve kaleyi geri alır ve Türkler bir daha geri gelmesin diye kale güçlendirilir ve bugünkü halini alır.

1694’de Sadrazam Sürmeli Ali Paşa 23 gün süren kuşatmayı kötü hava şartları ve yaklaşan kış mevsimi sebebiyle geri çeker ve Belgrad’a çekilir. Karşılıklı düşük yoğunluklu savaşlar sonrası Avrupa’da Türk gerilemesini başlatacak meşhur Karlofça Anlaşması, Petrovaradin’in pek uzağında olmayan bir yerde Karlovçi’de 1699’da imzalanır. 1716’da yukarıda bahsedilen şekilde Damat Ali Paşa’nın şehit olması önce Petrovaradin ardından Belgrad’ın Osmanlı elinden çıkması Orta Avrupa’dan ve sonrasında Balkanlar’daki Türk hakimiyeti için sonun başlangıcı olur.

Saat Kulesi

Petrovaradin Kalesi’nin en görkemli yapısı 18 yy eseri saat kulesidir. Geniş kadranı uzakta, Tuna nehrindeki tüccar ve gemicilerin görebilmesi içindir. Avusturya’nın 1848 harekatları sırasında tahrip olup yeniden yapılmıştır. Halen çalışır ve saat başlarını haber verir durumdadır.

Karlovci

Resmi ismi Sremski Karlovci olan kasaba Voyvodina bölgesinde, Novi Sad yolu üzerinde Güney Baçka ilçesine bağlı küçük bir nahiyedir. Avusturya, Macaristan ve Slav toplumlarının birbirine karıştığı bir coğrafya olan Voyvodina’da Karlovci kasabası da bu üç devlet arasında özellikle 19 yy sonrasında sürekli el değiştirmiştir. 16 Kasım 1698 ile 26 Ocak 1699 arasında iki aydan fazla süren görüşmeler ile imzalanan Karlofça Anlaşması ile Türk tarihinde ünlenmiştir. Karlofça Anlaşması’na geçmeden önce kasabanın

St Nikolaos Ortodoks Kilisesi

Aziz Nikola, bizim bildiğimiz Antalya Demreli Noel Baba’dır. 4. yy’da Demre’de yaşadığı bilinen gelinlik genç kızların çeyizini düzmesiyle ünlenmiş, yetimlerin koruyucusu din adamıdır. Hiristiyanlığın özellikle Ortodoksluğun en önemli azizlerinden biri olan Aziz Nikola, ihtiyaç sahibi çocuklara evlerin bacalarından attığı hediyelerle Noel Baba’ya ilham kaynağı olmuştur.

Karlovci, etnik ve dini olarak Slav ve Macar, Katolik ve Ortodoksluk’un kesişim ve çatışma yeri olması sebebiyle hem Katolik hem de Ortodoks kiliseleri görmek mümkünken St. Nikola Kilisesi Ortodoksluğun en önemli yapısıdır. 1762 tarihli yapı kasabadaki en önemli Ortodoks kilisesidir.

Dört Aslan Çeşmesi

1799 yılında şehrin ilk su yapısı olarak kırmızı mermerden yapılmıştır. Barok stildeki çeşmenin mimarı İtalyan Guiseppe Aprili. Özel kırmızı mermerler Macaristan’ın Pecs şehrinden getirilmiştir.